Αποχετευτικό σύστημα της Αθήνας

Η Αθήνα είχε δίκτυο αποχέτευσης από την αρχαιότητα. Αυτό δείχνει ότι «ο πολιτισμός συνδέεται με την ύπαρξη αποχέτευσης. Αν μια πόλη δεν έχει αποχέτευση δεν έχει πολιτισμό». Η ιστορία του λοιπόν κρατάει αιώνες. Η αρχαία Αθήνα αν και διέθετε αποχετευτικό σύστημα αυτό δεν ήταν οργανωμένο. Σύμφωνα με τα αρχεία της ΕΥΔΑΠ υπήρχαν σημεία που ήταν, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται σοβαρές επιδημίες και ασθένειες, όπως η χολέρα και η πανώλη.

Η κατάσταση αυτή θα παραμείνει ίδια τα επόμενα 1500 χρόνια, μέχρι που αντικαταστάθηκε από το σύστημα αποχέτευσης των λυμάτων σε σηπτικούς – απορροφητικούς βόθρους. Όταν εξαντλούνταν η απορροφητική ικανότητα των βόθρων, τότε ανοίγονταν άλλοι ή τα λύματα απορρίπτονταν με δοχεία σε χειμάρρους και ρέματα. Φυσικά ούτε με αυτή τη μέθοδο μειώθηκε ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

Τα πρώτα έργα αποχέτευσης

Περίπου το 1840, όταν ο πληθυσμός της Αθήνας έφτασε τους 150.000 κατοίκους, έγινε η πρώτη απόπειρα για την κατασκευή ενός συστήματος για τη συλλογή και τη μεταφορά των λυμάτων και των ομβρίων υδάτων. Το 1860 κατασκευάστηκε από τη γαλλική εταιρεία “Αποστολή Δημοσίων Έργων” ο Παντορροϊκός αγωγός στην οδό Σταδίου, ο οποίος επεκτάθηκε μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Στις επόμενες 2 δεκαετίες θα καλυφθεί το ρέμα του Κυκλοβόρου από λίθινο αγωγό με μεγάλη διάμετρο. Το 1893 το μήκος του αποχετευτικού δικτύου θα φτάσει τα 11,5 χλμ., αν και οι ρυθμοί αύξησης του πληθυσμού θα απαιτούσαν τουλάχιστον το οκταπλάσιο μήκος. Η ανάγκη για μεγαλύτερο αποχετευτικό δίκτυο μεγάλωσε ακόμα περισσότερο το 1922, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και το προσφυγικό ρεύμα.

Το 1925 κατασκευάστηκε ο «Νέος Μεγάλος Αγωγός» από το Δήμο της Αθήνας. Την ίδια περίοδο κατασκευάστηκε και η συμβολή των δύο «Μεγάλων Αγωγών» στη διασταύρωση των οδών Μάρνη και Παιωνίου. Το 1930 ολοκληρώθηκε η κατασκευή αγωγού του ρέματος Προφήτη Δανιήλ με τον οποίο τα ακάθαρτα ύδατα κατέληγαν στο Φαληρικό Δέλτα. Ο ωοειδής αυτός αγωγός είχε χερσαίο μήκος περίπου 6,5 χλμ. και υποθαλάσσιο περίπου 700 μ. Η «Ανώνυμος Εταιρία Κατασκευής Υπονόμων Αθηνών και Περιχώρων» ιδρύθηκε το 1931 και ανέλαβε τη μελέτη του αποχετευτικού δικτύου των Αθηνών και Περιχώρων για λύματα και όμβρια ύδατα και στηρίχθηκε στην προμελέτη του Ιταλού καθηγητή υδραυλικών έργων Φαντόλι. Παράλληλα, απαγορεύτηκε η κατασκευή απορροφητικών βόθρων και αγωγών ακαθάρτων και ομβρίων στους δρόμους που διέθεταν αποχετευτικό δίκτυο από ιδιώτες.

Περίοδος 1934-1939

Την περίοδο 1934 – 1939 πραγματοποιήθηκε η κατασκευή μεγάλων αποχετευτικών έργων, με την οποία καλύφθηκαν 17 σημαντικά ρέματα και κατασκευάστηκαν οι μεγάλοι αγωγοί στις οδούς Ρηγίλλης και Βασιλίσσης Σοφίας και η αντιπλημμυρική τάφρος στο Λόφο Φιλοπάππου. Ταυτόχρονα και παρά την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κατασκευάστηκαν άλλα τρία βασικά αποχετευτικά έργα, σύμφωνα με την προμελέτη του καθηγητή Φαντόλι:

• ο Κεντρικός Αποχετευτικός Αγωγός (ΚΑΑ)
• ο μεγάλος κεντρικός συλλεκτήρας του Ιλισού
• αποχετευτικά δίκτυα σε τμήματα του Κηφισού

Μεταπολεμική περίοδος

Τη δεκαετία του 1950 ξεκίνησε η ραγδαία πολεοδομική ανάπτυξη της Αθήνας. Έτσι ιδρύθηκε ο Οργανισμός Αποχέτευσης Πρωτεύουσας (ΟΑΠ), για να καλυφθεί η ανάγκη για μεγάλα αποχετευτικά έργα. Ο ΟΑΠ έβαλε τις βάσεις για την υποδομή του αποχετευτικού συστήματος της Αθήνας και την μακροπρόθεσμη μελέτη για τις ανάγκες της πόλης για δίκτυα ακαθάρτων και αντιπλημμυρική προστασία στο μέλλον. Την ίδια χρονιά άρχισε να συντάσσεται η προμελέτη για την αποχέτευση της Αθήνας, που κάλυπτε 200.000 στρέμματα και ολοκληρώθηκε το 1963.

Στην προμελέτη αυτή βασίστηκαν τα αποχετευτικά έργα που πραγματοποιήθηκαν τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Παρ’όλα αυτά από το 1963 ως το 1977 η προμελέτη αυτή δέχτηκε πολλές τροποποιήσεις. Στην περίοδο λειτουργίας του ΟΑΠ (1950 – 1980), το συνολικό μήκος των δικτύων των ακαθάρτων υδάτων έφτασε τα 1.700 χλμ. και των ομβρίων τα 300 χλμ.. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται ο Παραλιακός Συλλεκτήρας της ακτής Σαρωνικού και ο Παρακηφίσιος Συλλεκτήρας.

Από το 1980 έως σήμερα

Το 1980 δημιουργήθηκε ο ενιαίος φορέας διαχείρισης της ύδρευσης και αποχέτευσης της Αθήνας, η ΕΥΔΑΠ. Ο νέος φορέας ανέλαβε τις αρμοδιότητες του ΟΑΠ , καθώς και την απορροή και των βιομηχανικών αποβλήτων και λυμάτων.

Στις αρμοδιότητες της ΕΥΔΑΠ είναι και ο έλεγχος της διαδικασίας καθαρισμού των λυμάτων και η τελική διάθεσή τους στη θάλασσα. Την κατασκευή των δευτερευόντων αγωγών ακαθάρτων και τη σύνδεση των ακινήτων με τα δημόσια δίκτυα αποχέτευσης ανέλαβαν οι ΟΤΑ.(Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης). Με τη δημιουργία της ΕΥΔΑΠ, επεκτάθηκε το αποχετευτικό δίκτυο της Αθήνας. Κατασκευάστηκαν πολλά χιλιόμετρα αγωγών. Το σημερινό συνολικό μήκος του αποχετευτικού δικτύου φτάνει τα 8.000 χλμ.

Το αποχετευτικό σύστημα της πρωτεύουσας θεωρείται από τους κατοίκους της πρωτεύουσας κάτι δεδομένο. Το έργο δεν είναι προσβάσιμο και είναι κατασκευασμένο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Οι διαδρομές που ακολουθούν οι κεντρικοί αποχετευτικοί αγωγοί, που διατηρούν την Αθήνα καθαρή, παραμένουν άγνωστες.